Kiedy pytałam jakiś czas temu wszystkich moich odbiorców na facebooku, co ich przeraża w żywieniu dzieci, niedobory były jednym z częściej pojawiających się odpowiedzi.
Żelazo jest tym mikroelementem, na który należy zwrócić szczególną uwagę.
Począwszy od urodzenia dziecko wchodzi w okres szybkiego wzrastania co sprawia, że zapotrzebowanie na żelazo u niego jest stosunkowo duże.
Rodzimy się z pewną pulą zapasową żelaza, ale zapasy tego pierwiastka kończą się około 4- 6 miesiąca życia. Dlatego jest niezwykle ważne dopilnowanie, aby jego zapasy były stale odbudowywane.
Pula żelaza zawarta organizmie w około 75% znajduje się w hemoglobinie oraz innych aktywnych związkach jak enzymy łańcucha oddechowego, transferyna, pozostała część stanowi pulę zapasową (ferrytyna, hemosyderyna).
Zasoby żelaza z jakimi rodzi się dziecko zależne są od wielu czynników, ale wybijające są czas trwania ciąży oraz masa urodzeniowa dziecka. Jeśli więc dziecko urodziło się przedwcześnie, jeśli miało masę poniżej 2000-2500 g, to takie dzieci już od urodzenia są w grupie ryzyka.
Trzy główne grupy przyczyny niedoboru żelaza u dzieci to:
– wzrost zapotrzebowania na żelazo;
– niedostateczna podaż żelaza w diecie;
– nadmierne straty żelaza w organizmie.
U dzieci powyżej pierwszego roku życia najczęstszą przyczyną niedoboru tego pierwiastka jest zbyt mała podaż powiązana ze wzrastającym zapotrzebowaniem na żelazo, wynikającym z szybkiego wzrostu i intensywnego rozwoju psychomotorycznego.
U młodszych dzieci karmienie piersią zaspokaja zapotrzebowanie na ten pierwiastek przez pierwszych maksimum 6 miesięcy, mleko kobiece jest produktem, z którego bioprzyswajalność żelaza wynosi blisko 50%, nie ma drugiego takiego produktu. Karmienie mlekiem modyfikowanym również zapewnia odpowiednią podaż żelaza, ponieważ produkty te są wzbogacane w ten pierwiastek.
| ZAPOTRZEBOWANIE NA ŻELAZO W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU DZIECKA | |
| 1-3 rok życia | 7 mg/dobę |
| 4-8 r.ż. | 10mg/d |
| 9-13 r.ż. | 8 mg/d |
| 14-18 r.ż. | chłopcy 11 mg/d |
| dziewczęta 15 mg/d | |
Najczęstsze objawy niedoboru żelaza i niedokrwistości z niego wynikającej.
U dzieci ze zbyt małą pulą żelaza w organizmie występować może: upośledzone, spaczone łaknienie, mogą być one niechętne do jedzenia, język malucha z niedoborami żelaza robi się gładki bez brodawek językowych, czasem jest to tak zwany język geograficzny, na którym pojawiają się place bez brodawek (niczym gładkie wyspy). U malucha mogą się pojawić również objawy skórne jak suchość skóry, łamliwość paznokci, wypadanie włosów. W przypadku gdy doszło do niedokrwistości z niedoboru żelaza pojawia się bladość skóry i błon śluzowych, senność, zaburzenia koncentracji, większą męczliwość oraz bóle i zawroty głowy.
Dlatego jeśli tylko zauważysz u swojego dziecka, którykolwiek z objawów zgłoś się do swojego pediatry, by porozmawiać z nim i wykluczyć ewentualne niedobory. Lekarz może zlecić przeprowadzenie badań krwi. Już w badaniu morfologii z ferrytyną i białkiem CRP można w sposób jednoznaczny określić istnienie niedoboru żelaza i niedokrwistości z niedoboru żelaza. Oznaczenie stężenia żelaza dostarcza mało użytecznych informacji na temat statusu żelaza w organizmie, z powodu zmienności dobowej oraz wpływu wielu czynników na wynik, z tego powodu to badanie nie jest zalecany w diagnostyce niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Według stanowiska ESPGHAN [Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci] nie ma potrzeby powszechnej suplementacji żelaza, decyzję o jej włączeniu podejmuje lekarz na podstawie grupy ryzyka oraz wyników badań.
Suplementacja i leczenie dziecka z niedoborem żelaza zwykle dwa-trzy miesiące.
| CZYNNIKI RYZYKA NIEDOBORU ŻELAZA I NIEDOKRWISTOŚCI Z NIEDOBORU Fe |
|
Gdzie w takim razie szukać żelaza, w jakich produktach, by nie dopuścić do sytuacji niedoboru tego pierwiastka w organizmie?
W przyrodzie żelazo występuje w dwóch postaciach, jako hemowe ( takie zawarte jest w mięsie i produktach mięsnych) oraz niehemowe ( znajdziesz je w produktach roślinnych głównie suszonych owocach i roślinach strączkowych).
| PRODUKTY BOGATE W ŻELAZO | |
| wątroba wieprzowa | 18,9 mg/100g |
| wątroba drobiowa | 13 mg/100g |
| pestki dyni | 15 mg/100g |
| płatki kukurydziane fortyfikowane Fe | 11,9 mg/100g |
| żółtko jaja | 7,2 mg/100g |
| orzechy | średnio 6 mg/100g |
| wołowina/cielęcina | 3,8 mg/100g |
| morele suszone | 3,6 mg/100g |
| chleb pełnoziarnisty | 2,5 mg/100g |
Wchłanianie żelaza z produktów pochodzenia roślinnego w których występuje w postaci niehemowej jest bardzo małe i wynosi od 1% a w szpinaku do 5% w chlebie pszennym. W przypadku mięsa, w którym występuje w postaci hemowej wykorzystanie to sięga 20%.
Dobrym źródłem żelaza są również wszelkiego rodzaju produkty zbożowe przeznaczone dla niemowląt, które są fortyfikowane żelazem oraz inne produkty o standaryzowanych zawartościach żelaza, jednak są to produkty przetworzone.
W przypadku produktów roślinnych dodatkowym utrudnieniem jest fakt że bioprzyswajalność żelaza niehemowego zależy od różnych innych składników zawartych w pożywieniu.
Korzystne działanie na wchłanianie żelaza mają:
- kwasy: askorbinowy (witamina c), cytrynowy, winowy, których źródłem są owoce i warzywa;
- fruktoza i sorbitol zawarte w owocach;
- białko mięsa, drobiu, ryb bogate w aminokwasy lizynę, cysteinę, histydynę;
- przyswajanie żelaza ułatwia również laktoza.
Wchłanianie żelaza niehemowego zmniejszają:
- fityniany, zawarte w produktach zbożowych w pełnej mąki;
- fosforany występujące w dużych ilościach w żółtku jaja i mleku;
- kwas szczawiowy znajdujący się głównie w szpinaku, szczawiu, rabarbarze;
- kazeina mleka krowiego;
- polifenole jak tiamina zawarta w herbacie;
- nadmiar błonnika pokarmowego.
Wszystko to sprowadza się do zalecenia by od samego początku rozszerzania diety dziecka wprowadzać do niej jak najszybciej mięso, najlepsze źródło żelaza a jednocześnie najlepiej dostępne.
Należy dodatkowo pamiętać, że nawet jeśli produkt jest bogaty w żelazo, wcale nie musi to od razu oznaczać, że jest on doskonałym źródłem tego pierwiastka dla organizmu. Jest tak przykładowo z żółtkiem jaja zawierającym ok. 7,2 mg Fe/100g, które jednak jest słabo przyswajalne z uwagi na zawartość fosforanów.
Jak wygląda postępowanie dietetyczne u dziecka ze stwierdzoną niedokrwistością wynikającą z niedoboru żelaza?
- Suplementacja żelaza w dawce zalecone przez lekarza.
- Dieta bogata w:
- białko
- dobrze przyswajalne żelazo
- witaminę C
- witamina B6
- mikroelementy: miedź i kobalt ( źródła miedzi to wątroba, warzywa w tym rośliny strączkowe, owoce, produkty zbożowe; źródła kobaltu to warzywa i owoce).
- kwas foliowy występujący w mleku, mięsie, podrobach, roślinach strączkowych, w warzywach liściastych, natce pietruszki i owocach.
Produkt niemal idealny, wspierający odpowiednią ilość żelaza w organizmie to natka pietruszki bogata w żelazo, witaminę C i kwas foliowy czyli wszystko czego potrzeba by żelazo w niej zawarte dobrze się wchłaniało. To doskonały dodatek do potraw każdego dnia.
Pomagam rodzicom zdobywać wiedzę jak odżywiać ich dzieci.
